Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün yayınladığı, ‘Yurtdışından İadesi Sağlanan Eserler’ listesine nazaran, 1980’den sonra toplamda 17 ülkeden yürütülen 130 başka çalışma kapsamında toplam geri getirilen tarihi eser ve kültür varlığı sayısı 22 bin 424 adet oldu. En çok tarihi yapıtın getirildiği ülkeler sıralamasında Almanya, Hırvatistan, İngiltere, ABD ve Sırbistan yer alıyor. Listeye göre 8 bin 658 eser Almanya’dan, 4 bin 147 eser Hırvatistan’dan, 3 bin 739 eser İngiltere’den, 2 bin 520 eser ABD’den, 1865 eser Sırbistan’dan, 1495’i de öbür ülkelerden getirildi.
İadesi bu yıl sağlanan yapıtlardan 1059’u Hırvatistan’dan, 50’si ABD’den, 3’ü Almanya’dan, 1’i de İngiltere’den geldi. Bu yıl geri dönen eserler ve özellikleri şöyle:
ABD, Kentucky Hudut ve Koruma Ofisi tarafından 13 Mayıs 2010’da el konan 21 adet pişmiş toprak kap Bakanlık uzmanlarınca incelendi. Anadolu kökenli, Roma Devri lokal kaplar olduğunun anlaşılması üzerine ülkemize iadesi talep edildi. ABD’deki isimli sürecin tamamlanması sonrası 2022 yılının başında Washington Büyükelçiliği’ne teslim edildi. 18 Ocak’ta Türkiye’ye getirilen eserler Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde müdafaa altına alındı.
ABD’DEN SECCADE ÖRTÜSÜ
ABD’nin Alabama eyaletindeki Mobile Museum Arka (MMoA) tarafından Türkiye kökenli olduğu düşünülen 19’uncu yüzyıla tarihlenen 1 adet seccade örtüsü iade edildi. Tarihi seccade 5 Ocak’ta Bakanlık yetkililerince teslim alınarak Ankara Etnografya Müzesi’nde muhafazaya alındı. 125×190 santimetre ölçülerindeki dikdörtgen formlu ve ipek ve keten kumaş kullanılan seccade örtüsünün üzerindeki işlemelerde suzeni tekniği bulunuyor. Büsbütün bitkisel motiflerle bezeli seccadenin merkezinde ise mihrap deseni var.
12 SİKKE İSTANBUL’DA
ABD’de Manhattan Bölge Savcılığı Ofisi’nce yürütülen bir soruşturma kapsamında 2013 yılında ele geçirilen 12 sikkeye ait Bakanlık bilgilendirildi. Türkiye kökenli oldukları uzmanlarca ortaya konulan ve iadesi talep edilen 12 sikke, ABD’deki isimli sürecin tamamlanmasıyla 3 Şubat’ta Türkiye’ye getirildi. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen elektrum ve gümüş sikkeler M.Ö. 6’ncı yüzyıl ile M.Ö. 3’üncü yüzyıl ortasına tarihlendiriliyor. Gümüşlerin Makedonya Hükümdarı 3’üncü Aleksandros’un Milet, Sardes ve Lampsakos üzere Anadolu kentlerinde bastırdığı örneklerden, elektrumların İonia ve Lydia bölgelerine ilişkin oldukları açıklandı.
ANA TANRIÇA FİGÜRİNİ
ABD’de Michael Steinhardt’ın koleksiyonuna dair Manhattan Bölge Savcılığı Ofisi’nin soruşturma kapsamında el konulan yapıtları Türkiye’den uzmanlarca inceledi. Binlerce arşiv evrakı incelemesi ve toplanan kanıtlarla birlikte Anadolu kökenli olduğu belirlenen 14 yapıtın iadesi 3 Şubat’ta sağlandı. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen bu 14 eser şöyle:
M.Ö. 7-6’ncı yüzyıla ilişkin 7 adet altın giysi süsleri ile altın ve fildişinden üretilmiş bayan figürini. M.Ö. 4-3’üncü yüzyıla tarihlenen, gümüş ve altın Helenistik periyoda ilişkin geyik başı biçimli rhyton. Neolitik periyoda ilişkin pişmiş toprak Ana Tanrıça figürini. Kalkolitik Çağa ilişkin mermer Kilia Tipi İdol. M.Ö. 2’nci binyıla ilişkin iki adet bronz kuş biçimli standart ve bronz dağ keçisi biçimli standart.
2 KİLİA İDOLÜ BAŞI
Tekrar ABD’de Manhattan Bölge Savcılığı Ofisi’nin soruşturmasında ülkemizden yasa dışı yollarla kaçırıldığı belirlenen ve el konulan Kalkolitik çağına tarihlenen 2 Kilia idolü başı 3 Şubat’ta iade edildi. Bu iki eser de İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.
HIRVATİSTAN’DAN 1059 ESER
Hırvatistan Interpol ünitesince, Bajakovo- Batrovci hudut kapısında bir Türk vatandaşının kullandığı TIR’da 1059 kültür varlığına el konuldu. Vinkovci Arkeoloji Müzesi’nde koruma altına alınan yapıtlarla yapılan incelemede Anadolu kökenli oldukları ve yasa dışı yollarla Türkiye’den çıkarıldığı tespit edildi. İsimli sürecin akabinde da 10 Mart’ta Türkiye’ye getirilen eserler 2022 Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne teslim edildi. M.Ö. 5’inci yüzyıldan 13’üncü yüzyıl ortasını kapsayan gümüş ve bronz sikkelerin Athena, Ephesos, Klilikia, Bithynia, Seleukos, Pontus, Kaisareia, Apameia, Pergamon, Amisos, Hierapolis Kastabala, Akmoneia, Parion, Hadrianopolis, Aspendos, Ephesos, Philadelphia, Aigaion, Mopsos, Etenna, Sarde, Kyzikos, Nikomedia, Antiochia devirlerine ilişkin olduğu açıklandı. Ayrıyeten Anadolu Selçuklu periyoduna ilişkin 2’nci Giyaseddin Keyhüsrev devrinde basılan gümüş sikke de bulunuyor. Sikkelerin dışında ise Geç Roma- Bizans devirlerine tarihlenen yüzük, hayvan figürinleri, insan yüzü biçimli aplik kesimler, röliker, kemer tokası kesimi ile birlikte bir Hermes heykelciliği de var.
İNGİLTERE’DEN EROS BAŞI
Bu yıl iadesi sağlanan en değerli yapıtlardan biri de Antik dünyanın en büyük lahitlerinden biri olduğu bedellendirilen, tonlarca tartıya sahip Sidamara Lahdi oldu. Karaman’ın Ambar köyündeki Sidamara Antik Kenti’nde 140 yıl evvel keşfedilen 30 tonu aşan tartıdaki lahdin, eksik kesimi olan Eros Başı’na kavuştuğu belirtildi. Bakanlığın, Londra’daki Victoria & Albert Müzesi ile yaptığı iş birliği sonucunda 10 Haziran’da Türkiye’ye getirilen modül, ilişkin olduğu tarihi yapıtla yine birleşti. Roma Devri milattan sonra 250’li yıllara tarihlenen sütunlu lahit yine kavuştuğu özgün haliyle İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde ziyaret edilebiliyor.
ALMANYA’DAN 3 PARÇA
Bu yılki çalışmalarda Bakanlık takımlarınca, Almanya’da Hamburg Başkonsolosluğu’na yapılan bir ihbar üzerine bir çevrimiçi sitede satışa çıkarılan eserler incelendi. Dışişleri Bakanlığımızın uyumunda Almanya Flensburg Kriminal Soruşturma Dairesi tarafından yapıtlara el konuldu. Türkiye’ye getirilen Roma periyodu 2 mimari modül ile 1 heykel başı (rölyef parçası) 22 Haziran’da Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi’ne teslim edildi.”