Türk edebiyatının kıymetli isimlerinden, şair ve tiyatro yazarı Ahmet Muhip Dıranas‘ın vefatının üzerinden 43 sene geçti. Dıranas, Galip Efendi ile Seniha Hanım’ın oğlu olarak 1909’da dünyaya geldi. Başarılı edebiyatçı, kimi kaynaklara nazaran İstanbul, kimi kaynaklara nazaran ise Sinop’un Salı Köyü’nde doğdu.
Galip Bey, 1. Dünya Savaşı’nın birinci yıllarında Çanakkale’de daha sonra da Balkan Savaşı’nda yer aldı ve 7 yıl boyunca Kafkaslarda ve Arabistan çöllerinde savaştı. Seniha Hanım, eşi savaşa gittikten bir mühlet sonra çocukları Fehime ve Ahmet ile Sinop’tan İstanbul’a döndü.
Galip Bey, savaştan sonra Sinop’taki köye dönerek ikinci evliliğini yapınca Seniha Hanım da çocuklarıyla Sinop’a geri döndü. Sinop’ta ilkokula başlayan Dıranas, yazları köyde çobanlık yaptı. Dıranas, babasının tekrar askere gitmesinin akabinde ailesiyle Ankara’ya gitti ve gençliğinin büyük kısmını bu kentte geçirdi. Usta edebiyatçının hassas karakteri ve çocukluğunda yaşadıkları yapıtlarına de yansıdı.
İLK ŞİİRİ MUHİP ATALAY İMZASIYLA YAYINLANDI
Orta tahsiline “Taş Mektep” olarak anılan Ankara Erkek Lisesinde devam eden şair, Faruk Nafiz Çamlıbel ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın öğrencisi oldu.
Ahmet Muhip Dıranas’ın “Bir Kadına” isimli birinci şiiri, 1926’da “Muhip Atalay” imzasıyla Ulusal Mecmua’da yayımlandı. Lisede Fransızca öğrenen usta edebiyatçı, 1931’de mezun oldu, 1932’ye kadar Hakimiyet-i Ulusala gazetesinde çalıştı.
Dıranas, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini 2. yılında bıraktı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İdeoloji Kısmına devam eden Dıranas, birebir anda Hoş Sanatlar Akademisi’nde kütüphane müdürlüğü yaptı, akabinde Dolmabahçe Fotoğraf ve Heykel Müzesi’nde müdür yardımcılığı misyonunu üstlendi.
Yazar Dıranas, İstanbul’da Cahit Sıtkı Tarancı, Orhan Veli Kanık, Sait Faik Abasıyanık, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Baki Süha Edipoğlu ve Şevket Rado üzere devrin genç şair ve müelliflerinden oluşan bir edebi etraf içinde yer aldıı. Fransızcasını ilerleten şair, Fransız ve Rus edebiyatını yakından izledi.
Resim koleksiyoncusu olan ve kendisi de fotoğraf yapan Dıranas’ın, Adolph Basler’den Cahit Sıtkı Tarancı ile çeviri ettiği “Fransa’da Müstakil Resim” başlıklı iki ciltlik kitap, 1937’de Hoş Sanatlar Akademisi yayını olarak basıldı.
ANADOLU AJANSINDA YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ YAPTI
Dıranas, Ankara’ya döndüğü 1938’den itibaren 4 yıl Halkevleri Kültür ve Sanat Yayınlarının direktörlüğünü yaptı. Münire Ülker ile 1940’ta dünya konutuna giren muharrir, 1942’de konusunu Ulusal Gayret’ten alan ve Fransızcadan adapte edilen “Üç Kahraman” isimli tek perdelik bir piyes yayımladı.
Ağrı Doğubeyazıt’ın Sürbehan köyünde 1942-1944’te askerliğini yapan edebiyatçı, “Ağrı” isimli uzun şiirini ve 1946’da İstanbul Kent Tiyatrosu tarafından sahnelen “Gölgeler” oyununu askerdeyken yazdı. Ahmet Muhip Dıranas, askerliğin akabinde Çocuk Esirgeme Kurumunda misyon aldı. “O Bu türlü İstemezdi” isimli oyununu ise 1947’de kaleme aldı.
Türkiye İş Bankası ve Anadolu Ajansında Yönetim Kurulu Üyesi, Devlet Tiyatrosu Edebi Şurada başkanlık yapan Dıranas’ın oyun ve roman çevirileri 1940-1962’de yayınlandı.
“ÇEVRESİNİ TESİRİ ALTINA ALACAK BİR GÜCÜ VARDI”
“Denizler seyahate çağırır durur da beni/ Gitmem düşünerek geri döneceğim günü/ Ben büyük rüzgarları severim; büyük olsun / Aşkım da hasretim de hepsi, her şey ve mahzun.” dizelerinin sahibi Dıranas, şiirlerinde aşk, yalnızlık, hüzün, kaçış, mevt, tabiat, ömür ve yurt sevgisi üzere mevzuları ele aldı.
Şairin çeşitli mecmualarda yer alan şiirleri, 1974’te “Şiirler” ismiyle İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlandı. Tevfik Fikret’in “Rübab-ı Şikeste” yapıtını Türkçeleştirdiği “Kırık Saz” isimli çalışması da tekrar tıpkı yayın tarafından okuyucuyla buluştu.
Zafer gazetesinde köşe yazıları kaleme alan Dıranas, tiyatro yapıtları, çeviri ve adapteler, inceleme ve makalelere de imza attı. Eşi Münire hanım, TRT’nin hazırladığı bir programda, “Ahmet Muhip Bey çok duygusal bir insandı. Etrafın tesiri altında çok kalırdı. Kendisinin de ayrıyeten çevreyi tesiri altına alacak bir gücü vardı.” sözünü kullanmıştı.
Aynı programda Dıranas, tiyatronun kelamın aksiyon ve aksiyon haline gelişi olduğunu belirterek, şunları söylemişti:
“Sözsüz bir tiyatro düşünmek hiç elbet mümkün değildir. Sonra tiyatronun bir tanımını de yapmak gerekir. Tiyatro yalnızca bir güldürü ya da yalnızca bir ağlatı değildir hiç elbet. Beşere insanın kendisini keşfettiren, beşere bir şeyler katan, insanın birtakım gizlerini yine buldurup çıkaran bir harekettir tiyatro.”
Oktay Yivli ise “Ahmet Muhip Dıranas’ın Şiiri” isimli çalışmasında, Dıranas’ın şair kişiliğinin iç dünyasına has karakteristiğine dair, “Çekingen, alıngan, içe dönük hülyalı bir yapıya sahiptir. Realist değil hayalcidir. Ahmet Muhip Dıranas kendine has bir düş cihanında yaşar. Gerçek dünyadan çok, kendi yarattığı dünya onun barınağıdır. Düş dünyasına çekilme onda hüzün doğurur. Melankoli adeta Dıranas’ın kişiliğinin bir modülü haline gelir. Gerek özel ömründe gerekse şiirlerinde hüzün, onun ayrılmaz bir modülü haline gelir.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Ankara’da 21 Haziran 1980’de 71 yaşında hayatını kaybeden Dıranas, vasiyeti üzerine Sinop’a defnedildi.
“Gölgeler”, “Çıkmaz”, “O Bu türlü İstemezdi”, “Oyunlar”, “Bitmez Tükenmez Can Sıkıntısı”, “Büyük Olsun”, “Atlıkarınca”, “Olvido” ve “Kar” isimli oyunları yazan Dıranas’ın, Charles Baudelaire’den çevirdiği “Çalar Saat” isimli bir şiiri de bulunuyor.