Hiç bitmeyecek sessizliğe bürünmesine dakikalar kala Dolmabahçe Sarayı’nın koridorlarında, “Bak, bir tarih göçüyor…” sözleri yankılanırken takvimler 10 Kasım 1938’i, saat 09.05’i gösteriyordu.
“Özgürlük ve bağımsızlığı karakteri” olarak ilan eden, bir milleti esaretten kurtaran Büyük Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün ebediyete intikalinin üzerinden 84 sene geçti.
Büyük Lider Atatürk, 1881’de Selanik’te dünyaya geldi. Annesi Zübeyde Hanım’ın dileği doğrultusunda ilköğrenimine Hafız Mehmet Efendi’nin mahalle mektebinde başlayan Atatürk, daha sonra babası Ali İstek Efendi’nin isteği üzerine geçtiği Şemsi Efendi Mektebinde ilkokulu tamamladı.
Ortaokul eğitimi için gittiği Selanik Mülkiye Rüştiyesinden kendi isteğiyle ayrılan Atatürk, tahsilini Selanik Askeri Rüştiyesinde sürdürdü. Bu okulda matematik öğretmenliği yapan Yüzbaşı Mustafa Efendi, Atatürk’ü sınıftaki öteki “Mustafa”lardan ayırmak için üstün yetenekli öğrencisine ikinci isim olarak “Kemal” ismini verdi.
Mustafa Kemal, Selanik Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra Manastır Askeri İdadisinden ikincilikle mezun oldu. Askeri tahsilinin yanında yabancı lisan eğitimi de alan Atatürk, yazları müsaadeli döndüğü Selanik’te Fransızca dersleri aldı.
Daha sonra İstanbul’a gelerek 1899’da girdiği Harp Okulunu 1902’de teğmen rütbesiyle tamamlayan Atatürk, Harp Akademisinden de 1905’te kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu.
Atatürk, kurmaylık stajı için 1905’te Şam’da 5. Ordu buyruğuna atandı. Suriye bölgesindeki üstün hizmetleri hasebiyle Beşinci Rütbe’den Mecidi Nişanı verilen Atatürk, 1907’de merkezi Makedonya’nın Manastır kentinde bulunan 3. Ordu Karargahı’na atandı. Atatürk, 3. Ordu Karargahı’nın Selanik’teki kurmay şubesinde görevlendirildi.
Mustafa Kemal Atatürk, Manastır ve Selanik’te görevliyken 1909’da İstanbul’daki 31 Mart Olayı’nı bastıran Hareket Ordusu’nda misyon yaptı.
1910’da Arnavutluk’taki isyanı bastırmak için düzenlenen harekatta da görevlendirilen Atatürk, İtalya’nın 1911’de Trablusgarp’a asker çıkarması üzerine Tobruk’a gönderildi.
Tobruk ve Derne’de Türk kuvvetlerini muvaffakiyetle yönettikten sonra binbaşı rütbesiyle 1912-1913 yıllarında Balkan Savaşı’na katılan Atatürk, Edirne’yi Bulgaristan’dan geri alan kolorduda vazife yaptı.
“Anafartalar kahramanı”
Atatürk, 1913’te Sofya’da ataşeliğe atandı. Ataşe olarak misyon yaptığı sırada Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine Atatürk, Başkomutanlık Vekaleti’ne müracaat ederek cephede misyon almak istedi.
Kendisine “Sizin için orduda her vakit bir misyon vardır. Lakin Sofya Ataşemiliterliğini daha kıymetli gördüğümüzden sizi orada bırakıyoruz.” karşılığının verilmesi üzerine Büyük Başkan, Başkomutan Vekili Enver Paşa’ya şu mektubu yazdı:
“Vatanın müdafaasına ilişkin aktif görevlerden daha önemli ve ulu bir görev olamaz. Arkadaşlarım muharebe cephelerinde, ateş sınırlarında bulunurken ben, Sofya’da ataşemiliterlik yapamam. Şayet birinci sınıf subay olmak liyakatinden mahrumsam, kanaatiniz bu ise lütfen açık söyleyiniz.”
Bunun üzerine Atatürk, 1915’te Esat Paşa komutasındaki 3. Kolordu’ya bağlı Tekirdağ’da oluşturulacak 19’uncu Tümen Komutanlığına atandı.
Gelibolu Yarımadası’na asker çıkaran ve Conkbayırı’na ilerleyen düşman birlikleri Atatürk’ün komutasındaki 19’uncu Tümen kuvvetlerinin taarruzuyla geri çekildi. Atatürk, “Anafartalar Kahramanı” olarak ün kazandı.
Atatürk, Conkbayırı taarruzu sırasında göğsüne isabet eden şarapnel kesiminin cebindeki saati parçalayarak dönmesi sonucu mutlak bir vefattan kurtuldu.
Doğu Cephesi’nde 16’ncı Kolordu Komutanlığına atanan Atatürk, 1916’da Rus hücumlarını durdurarak Bitlis ve Muş’u düşmandan geri aldı ve bu cephede generalliğe terfi etti.
1917’de Filistin ve Suriye’de vazifeli 7’nci Ordu Komutanlığına atanan Atatürk, birebir yıl Veliaht Vahdettin ile Almanya’ya giderek Alman Genel Karargahı ve Alman savaş cephelerinde incelemelerde bulundu.
1918’de yine görevlendirildiği Suriye cephesinde 7’nci Ordu Komutanıyken, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstanbul’a döndü. Ülkeyi düşman işgalinden kurtarmak emelini bâtın tutarak, Ordu Müfettişliği vazifesi ile İstanbul’dan ayrıldı.
“Sevr Antlaşması bizce mevcut değildir”
Karadeniz yoluyla 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal, 22 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi’ni yayımladı. Türk milletine, “Vatanın bütünlüğünün ve milletin bağımsızlığının tehlikede olduğunu, azim ve kararlılıkla vatanın kurtarılması için Sivas’ta bir kongre toplanacağını” bildirdi.
Ayrıca Osmanlı Hükümetinin verdiği misyondan ve askerlikten istifa ederek, 23 Temmuz 1919’da Erzurum’da, 4 Eylül 1919’da Sivas’ta toplanan kongrelerin başkanlığını yaptı.
Bu kongrelerde, “Düşman işgaline karşı milletin vatanı savunacağı, bu maksatla süreksiz bir hükümetin kurulacağı ve bir ulusal meclisin toplanacağı, manda ve himayenin kabul edilmeyeceği” kararları alındı ve açıklandı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), onun eforlarıyla 23 Nisan 1920’de Ankara’da tarihi vazifesine başladı. Mustafa Kemal Atatürk, Meclis ve Hükümet Başkanı seçildi.
Milli Çaba ve Kurtuluş Savaşı’nın şahidi Anadolu Ajansını kurdu
TBMM açılmadan 17 gün evvel, 6 Nisan 1920’de, Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla Anadolu Ajansı (AA) kuruldu. “Türkiye’nin sesini dünyaya duyurmak” amacıyla kurulan AA, TBMM’nin çıkardığı birinci maddeleri duyurdu, Ulusal Uğraş’ın ve Kurtuluş Savaşı’nın her kademesine tanıklık etti.
TBMM açılarak ulusal bir hükümet kurulmasına karşın Osmanlı Hükümeti ile İtilaf Devletleri ortasında 10 Ağustos 1920’de Sevr Antlaşması imzalandı.
Büyük Başkan Atatürk, United Telegraph gazetesi muhabirine yaptığı açıklamada, Sevr Antlaşması’nı tanımadıklarını vurgulayarak, “Siyasi, isimli, iktisadi ve mali bağımsızlığımızı imhaya ve sonuçta yaşama hakkımızı inkara ve kaldırmaya yöneltilmiş Sevr Antlaşması bizce mevcut değildir.” tabirlerini kullandı.
TBMM tarafından Osmanlı Hükümeti ile İtilaf Devletleri ortasında imzalanan Sevr Antlaşması’nın kabul edilmediği dünyaya duyuruldu.
Mareşal” rütbesi ve “Gazi” unvanı
İtilaf Devletleri’nin yardımıyla İzmir’i işgal eden Yunan kuvvetlerinin ilerlemesi, 1921’de Birinci ve İkinci İnönü savaşlarıyla durduruldu.
Yunan ordusunun 23 Ağustos 1921’de tekrar taarruz etmesiyle Sakarya Meydan Muharebesi başladı. Atatürk, birliklere, “Savunma sınırı yoktur, savunma sathı vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” emrini verdi.
Yunan ordusu bozguna uğratılarak, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın yönettiği Türk ordusu, Sakarya Meydan Muharebesi’ni zaferle sonuçlandırdı. 22 gün süren bu savaşta Yunan ordusu ağır kayıplara uğratıldı. Bu zafer münasebetiyle Mustafa Kemal Atatürk’e, TBMM tarafından “Mareşal” rütbesi ve “Gazi” unvanı verildi.
Sakarya Zaferi’nin akabinde 13 Ekim 1921’de Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, 20 Ekim 1921’de Fransızlarla Hatay haricinde bugünkü Türkiye sonunun çizildiği Ankara Antlaşması imzalandı.
Atatürk’ün komutanlığında Türk ordusu, vatanı düşman işgalinden kurtarmak için 26 Ağustos 1922’de karşı atağa geçerek Büyük Taarruz’u başlattı.
Mustafa Kemal Paşa’nın yönettiği 30 Ağustos 1922’deki Dumlupınar (Başkomutan) Meydan Muharebesi’nde Türk ordusu, Yunan ordusunun büyük kısmını yok etti. Bozguna uğrayarak kaçan düşman kuvvetlerini izleyen Türk ordusu, 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi.
Anadolu’yu düşman istilasından kurtaran büyük askeri zaferlerin akabinde 11 Ekim 1922’de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı ve İtilaf Devletleri işgal ettikleri Türk topraklarından çekildi.
Lozan Antlaşması
İsmet İnönü başkanlığındaki Türkiye heyeti ile İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya ortasında 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması imzalandı.
Büyük Başkan, Lozan Antlaşması’na ait, “Bu antlaşma, Türk milleti aleyhine, asırlardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması’yla tamamlandığı zannedilmiş büyük bir suikastın yıkılışını tabir eder bir vesikadır.” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci Cumhurbaşkanı
Kurtuluş Savaşı’nın akabinde TBMM tarafından 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilirken, Mustafa Kemal Atatürk de Cumhurbaşkanı seçildi. 1938’de vefatına dek art geriye 4 sefer Cumhurbaşkanı seçilen Atatürk, bu misyonu en uzun mühlet yürüten Cumhurbaşkanı oldu.
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e 14 Haziran 1926’da İzmir’de yapılması planlanan suikast teşebbüsü engellendi. Elebaşları İzmir’de tutuklandı.
Büyük Lider, suikast teşebbüsüne ait Anadolu Ajansına yaptığı açıklamada, “Alçak teşebbüsün benim şahsımdan çok kutsal Cumhuriyetimize ve onun dayandığı yüksek prensiplerimize yönelmiş bulunduğuna kuşku yoktur. Benim naçiz bedenim bir gün elbette toprak olacaktır ancak Türkiye Cumhuriyeti ebediyen payidar kalacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
Gazi Mustafa Kemal’e, 24 Kasım 1934’te 2587 sayılı Kanunla “Atatürk” soyadı verildi ve bu soyadının diğerleri tarafından kullanılması yasaklandı.
Türkiye’nin bölgesinde ve dünyada tesirli bir aktör olarak öne çıkmasına katkıda bulundu
Mustafa Kemal Atatürk, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı’nın tesirlerini hafifletmek ve ülkenin kalkınmasını hızlandırmak maksadıyla 1933’te Beş Yıllık Sanayi Planı’nı başlattı. Tıpkı devirde dış siyasette da kıymetli adımlar atıldı. Milletler Cemiyeti’ne girilmesi, Balkan Antantı’nın imzalanması, Montrö Boğazlar Kontratı ve Sadabat Paktı üzere teşebbüsler, Türkiye’nin bölgesinde ve dünyada tesirli bir aktör olarak öne çıkmasına katkıda bulundu.
Atatürk, Hatay’ın anavatana katılması için ağır diplomatik uğraş sarf etti ve onun bu hedefi, vefatının akabinde 1939’da gerçekleşti.
Yalnızca Türk milletinin Kurtuluş Savaşı’nı muvaffakiyetle yöneten bir kumandan olarak değil, birebir vakitte gerçekleştirdiği ihtilallerle de dahi bir devlet adamı olarak tarihe geçen Mustafa Kemal Atatürk, 57 yıl süren hayatında, milletinin ve vatanının bağımsızlığı için yılmadan çalıştı ve girdiği her gayretten zaferle çıktı.
Askeri ve siyasi dehasıyla Türk ve dünya tarihine ismini altın harflerle yazdıran Mustafa Kemal Atatürk, 10 Kasım 1938’de 57 yaşındayken Dolmabahçe Sarayı’nda saat 09.05’te hayata gözlerini yumdu.
Atatürk’ün vefatı yalnızca Türkiye’de değil bütün dünyada büyük kederle karşılanırken, yabancı devlet adamları birçok açıklama yaptı ve ileti yayımladı.
Ata’nın cenazesinin Anıtkabir yolculuğu
10 Kasım 1938’de Dolmabahçe Sarayı’nda hayata gözlerini yuman Atatürk’ün naaşı, 16 Kasım’da Dolmabahçe Sarayı merasim salonunda katafalka konuldu.
19 Kasım günü cenaze büyük bir kalabalık tarafından Yavuz Zırhlısı ile İzmit’e oradan da tıpkı günün akşamı tüm yurt seyahatlerinde kullandığı tren ile Ankara’ya uğurlandı.
20 Kasım’da Ankara’da devlet erkanı tarafından karşılanan cenaze, TBMM önünde katafalka konuldu. 21 Kasım 1938’de çok büyük bir cenaze merasimi ile Ankara Etnografya Müzesi’ndeki süreksiz kabrine konulan Atatürk’ün naaşı, ebedi istirahatgahı Anıtkabir’e taşındığı 10 Kasım 1953’e kadar burada kaldı.