Manisa ilinin Soma ilçesinde 13 Mayıs 2014 tarihinde kömür madeninde çıkan yangın nedeniyle hayatını kaybeden 301 madenci ailelerinin avukatlarından ve Toplumsal Haklar Derneği üyesi Evren İşler; dün akşam saatlerinde Bartın’ın Amasra ilçesinde yaşanan maden faciasına ait konuştu.
İşler; Soma davası sürecini, yaşananları anımsatarak maden ocaklarında yaşanan katliamlara ait şu açıklamayı yaptı:
“Bir çalışanın, iki emekçinin hayatını kaybetmesi bir tazminat hesabından ibaret görülüyor”
“Soma maden katliamının acıları ve tesirleri şimdi unutmamışken bir katliamla daha karşı karşıya kaldık maalesef. Bartın’da yaşanan grizu patlaması sayısında an itibariyle 40 çalışanın hayatını kaybettiğini öğrendik. Hiçbir şey değişmedi demek zorundayız maalesef. Hiçbir şey değişmedi; zira, yapılması gereken tedbirler Soma öncesinde belirliydi, hala belirli. Bu tedbirler ısrarla alınmıyor ve ısrarla personel canı en ucuz maliyet kalemi olarak görülmeye devam ediliyor. İş güvenliği, emekçi sıhhati tedbirleri bu memlekette her vakit bir sorun oldu. Zira, maliyet hesabı halinde bedellendiriliyor personel canı. Bir çalışanın, iki emekçinin hayatını kaybetmesi bir tazminat hesabından ibaret görülüyor. Bu insanların hayatlarına dair hiçbir şey dikkate alınmıyor maalesef. Ne yazık ki toplumsal hak ihlalleri sonucu meydana gelen vefatlar, toplumsal cinayetler açısından baktığımızda bir cezasızlık pratiği ile de karşı karşıyayız. Gerçek sorumluların yargıdan kaçırılmaya çalışılması ve sonuç itibariyle de verilen cezaların sonuçlara kıyasla çok hafif olması nedeniyle aslında bir pervasızlık hali devam ediyor. Burada şunu söylemek lazım. Soma evrakının bize gösterdiği temel şey şayet aileler uğraş ederse, şayet toplum bu toplumsal cinayetlerden gözünü çekmezse bir yere kadar gelinebildiğini aslında görüyoruz.
“Bunlar kaza değil; bunlar birer katliam”
Soma sonrasından yasal düzenlemeler yapıldı; mevzuatta değişiklikler yapıldı lakin bunların hem uygulanması geciktirildi hem de bu yasal düzenlemelerin yalnızca ekonomik kısmı uygulamaya konuldu. O sebeple de Soma’nın üstünden geçen dokuz yılda Soma’da hayatını kaybeden personelden çok daha fazlası madenlerde hayatını kaybetti. Burada şunu söylemek gerekir, bu durum aslında memleketteki maden ve güç siyasetlerinin örgütlenme biçiminden kaynaklanıyor. Şayet, bütün bu örgütlenmeyi süratli ve ucuz üretim üzerinden kurgularsanız ve bunu yaparken de devletin sorumluluğunu azaltmaya çalışıp rödovans kontratlarıyla bu dalı özel bölümün insafına bırakırsanız meydana gelen şey mevt oluyor, kaçınılmaz olarak. Bu kaçınılmaz lafı ‘fıtrat’ olarak bağlanmasın. Bu bir fıtrat değildir; hiçbir işin fıtratında vefat yoktur. İş cinayetlerinin tamamı önlenebilir cinayetlerdir. Bunlar kaza değil; bunlar birer katliam. Ne yapıldığında bu olayların yaşanmayacağı o kadar muhakkak ki… Bunu yapmayan, bunu yapmamaya göze alan sorumlular, yeniden bile isteye vefata götürüyorlar ve bunun hesabını vermekten kaçıyorlar, kaçırıyorlar.
“Kamusal kontrolünün yapılamaması bu katliamların önünü açmaktadır”
Soma kıyaslaması ile baktığımızda; Soma belgesinde evet işveren bu memleket tarihine nazaran en yüksek cezalardan birisini aldı. Burada birkaç şeyi söylemek lazım. Soma belgesinde kamu vazifelileri yargıdan kaçırıldı, kamusal sorumluluk yok sayıldı. Bu çok büyük bir eksikliktir ve kamusal kontrolünün yapılmaması bu katliamların önünü açmaktadır. Hasebiyle bu eksikliğin giderilmesi, kamunun devletin memurlarını korumaktan vazgeçip sorumlu formda hareket etmeye başlaması gerekir. Aksi takdirde bütün bu ölümlerin sorumlusu kamusal kontrol sistemleri ve kamu görevlileridir. Bizce bu tartışmasız. Biz bütün toplumsal cinayet davalarında, Toplumsal Haklar Derneği olarak takip etmeye çalıştığımız toplumsal cinayet davalarında aslında kamunun sorumluluğunun ne kadar açık olduğunu görüyoruz.
“Yargı eliyle yapılan müdahaleler sorumsuzluk halini pekiştirdiği için tedbir almayı neredeyse imkânsız hale getiriyor”
Bartın’da da evvel trafo patlaması açıklaması yapılması çok kolay bir ‘sehven’ ile açıklanabilecek bir durum değildir. İnsanların hayatını kaybettiği bir maden patlamasında AFAD’ın ‘sehven’ üzere bir açıklama yapmak üzere lüksü yok. Biz bunları biliyoruz; gördük, yaşadık. Soma’da da tıpkı şeyi söylediler. Madenden örnek vermeyelim yalnızca Çorlu tren katliamında da başlangıçta birebir şeyleri söylediler. Uzun yıllar süren uğraşlar sonucunda gerçek meseleler ve olayın gerçek niteliği ortaya çıkabildi. Burada iki şeyi daha vurgulamak isterim; Soma evrakında bir Yargıtay kararı vardı, bu belgede mümkün kasttan insan öldürüldüğüne dair. Mümkün kast şu demek: Meydana gelen sonucu öngördünüz ve bu sonucu göze aldınız, umursamadınız demek. Yargıtay’ın bu kararından sonra dört ay lokal mahkemeye gönderilmedi ve sonrasında üyeler değiştirilerek, heyet büsbütün değiştirilerek beş iş günü içinde bu karar kaldırıldı. Yargı eliyle yapılan müdahaleler sorumsuzluk halini pekiştirdiği için tedbir almayı neredeyse imkânsız hale getiriyor. Tedbir almayı gereksinim duymayan işverenler, tedbir almaya gereksinim duymayan kamu vazifelileri ile karşı karşıya kalıyoruz.
“Yatırımların yapılmadığını, ömrü tamamlamış makine ve teçhizatların değiştirilmediğini görüyoruz”
Şunu tekrar ve ısrarla söylüyoruz: Tüm bu cinayetler önlenebilir cinayetlerdir. Hiçbir işin fıtratında vefat yoktur, katliamın üzerinden şimdi 24 saat geçmemişken konuşuyoruz. Bu kadar kısa müddet içinde bile ortaya çıkan evraklar, aslında Bartın’da da bu katliamın göz nazaran göre geldiğini gösteriyor. Sayıştay raporu örneği var; her ne kadar TTK bu Sayıştay raporunu ‘böyle demek istemediğini’ ima etse de çok açık Sayıştay bunun gelecek olduğunu görmüş. Basına yansıyan haberlerde şunu görüyoruz, TTK’ya taahhüt edilen yatırımlar için ödenek verilmediğini görüyoruz. Yatırımların yapılmadığını, ömrü tamamlamış makine ve teçhizatların değiştirilmediğini görüyoruz.
“Bu maden katliamları siyasi iktidarın güç siyasetlerinden kaynaklanmakta”
Grizu patlaması denilen şey, metan gazının drenajı 2022 yılındaki teknolojik imkanlar ile mümkündür. Bu drenajı yapmadığınız için bu madenlerde metan birikip patlamalara sebep oluyor. Bunu yapmadığınız için Zonguldak Havzası’nda patlama ile Soma Havzası’nda yangın ile karşılaşıyorsunuz. Bunların hepsi önlenebilir işlerdir. Önlemediğiniz için, bunun için yatırım yapmak yerine ölen personelin ailesine tazminat ödemeyi tercih ettiğiniz için bu katliamlar gerçekleşiyor. Burada muhakkak bütün bu maden katliamları siyasi iktidarın güç siyasetlerinden kaynaklanmakta. Bu siyasetleri insan hayatından önceleyen, emekçi hayatını önceleyen formda örgütlemedikleri için her gün madenlerde çalışanlar hayatlarını kaybediyor.
“Katliamlara karşı bir sessizlik duvarı kurulmaya çalışılıyor”
Geçen hafta gündeme oturan ‘sansür yasası’nda birinci uygulamasını Bartın ile birlikte gördük. Personellere konuşma yasağının getirilmesi, İçişleri Bakanlığı tarafından toplumsal medyada yapılan paylaşımlara soruşturma başlatılması aslında bir bütün olarak bu katliamlara karşı bir sessizlik duvarı kurulmaya çalışıldığını da gösteriyor. Zira, biliyoruz ki susulduğu sürece aileler ve kamuoyu tarafından takip edilmediği sürece süratlice üzeri kapatılan olaylar halinde kalıyor bunlar.
“Soma’da ‘unutursak kalbimiz kurusun’ demişti herkes fakat yargılanmanın son günlerinde ne kadar unutulduğunu daima birlikte yaşadık”
Biz bütün toplumsal cinayetler kapsamında elimizden geldiği kadar bütün aileler ile birlikte, bu hususta uğraş eden herkesle birlikte gerçek sorumluların tespit edilmesi ve yargılanması konusunda gayret harcıyoruz. Bartın’da bu manada bizim açımızdan farklı değil. Şu anda bir heyet yolda; Bartın’da aileler ile personeller ile dayanışma sergilemek istiyoruz. Bunun sebebi şudur: Kamuoyunun gözünün önünde olmayan bütün katliamlar maalesef kapatılıyor, unutuluyor; alt seviye sorumlulara göstermelik cezalar verilerek, bu işlerin üstü kapatılıyor ve her üstü kapatılan katliam bir sonraki katliamın sebebi haline geliyor. Münasebetiyle burada Soma belgesinden tekrar bir kıyas yaparsak; Soma’da ‘Unutursak kalbimiz kurusun’ demişti herkes lakin yargılanmanın son günlerinde, ne kadar unutulduğunu daima birlikte yaşadık. Toplumsal cinayetleri unutmamak, toplumsal adaleti tesis etmek hepimizin ortak sorumluluğu, ortak vazifesi. Bugün acılar çok taze, bu taze acılar üzerine konuşmak elbette ki çok sıkıntı. Bütün ailelere ve personellere baş sıhhati diliyoruz.”