Cinayet, kasıtlı ziyan verme, yıkıcı davranışlar denilince çok klişe de olsa aklımıza Hannibal Lecter, Joe Goldberg, Patrick Bateman, Dexter Morgan geliyor. Sizin psikopatlık yahut sosyopatlık olarak tanımladığınız, psikolojide antisosyal kişilik bozukluğu olarak bilinen olaylar güya çok uzağımızda, televizyonda izlediğimiz kurgusal karakterlerden ya da haberlerde gördüğümüz zanlılardan ibaret üzere geliyor. Lakin üzgünüm ki, gerçekte bu formda değil.
Bu hafta müzisyen Onur Şener’in katledilişi hepimizi hayli sarstı. Öbür günler olduğu üzere, öldürüleceğinizden habersiz kalkıp işe gidiyorsunuz. Biri yahut birileri geliyor ve ortaya bir sebep atarak sizinle hengame etmeye başlıyor. Öldürülüyorsunuz. Yaşadığınız hayat, geleceğiniz, her şeyiniz birkaç satırla açıklanabilir halde son buluyor. Şuan da bunu okuyabildiğinize nazaran olayın kurbanı değil, izleyicisisiniz. Pekala, yalnızca izleyicisi olduğunuzun garantisini kim verebilir?
Antisosyal kişilik bozukluğunun temel özellikleri
– 15 yaşından evvel başlayan mülke ziyan verme, önemli kural ihlalleri
– Evvel hayvanlara sonra da insanlara karşı saldırganlık geçmişleri
– Dolandırıcılık
– Unsur kullanımı ve satışı
– Hırsızlık
– Arbede etme
– Tutuklanmaya neden olacak davranışlar
– Dürtüsel davranışların denetim edilememesi
– Her şeyi kendine hak görme
– Özgürlük sonlarının olmaması ve oburlarının özgürlük alanına saldırı
– Pişman olduğunu söylese de pişman üzere görünmemek
– Sorumluluk almamak ve sistemli bir biçimde bir işe devam edememek
– Karşısındakinin zaaflarını okumak ve manipüle etmek
Çocuklukta çalan alarm zilleri
15 yaşından evvel antisosyal davranışlar görülse de 18 yaşına kadar teşhis almazlar. Bu periyotlarda göze çarpan en kıymetli belirti, kendisinden güçsüz olan hayvanlara yönelik saldırganlıktır. Bu ilerleyen vakitlerde akranlarına, ailesine ve etrafına yönelik saldırganlık ve ziyan verme davranışlarıyla devam eder.
Canavar olarak algıladığımız ve bir savunma sistemi olarak bizden çok uzakta olduğunu düşündüğümüz bu beşerler aslında bizimle!
Evet yanlışsız okudunuz. Antisosyal kişilik bozukluğunun olumsuz özellikleri ve toplum içindeki makus yansımalarını gördünüz. Üstteki vahim örnekte olduğu üzere saldırgan ve cinayet işleyen antisosyal kümede insanların varlığı bizi tehdit ediyor. Lakin, her antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan birey şiddet yanlısı ve suça yatkın olmak zorunda değil. Prof. Kevin Dutton “Olağan Psikopatlar” isimli kitabında tam da bundan bahsetmiş aslında. Yeni araştırmalar her on CEO’dan birinin psikopat olduğunu söylüyor. Cerrahlar, avukatlar, gazeteciler, siyasetçiler vs. ortasında da psikopatların bulunması epey olağan.
Peki, bu psikopatları saldırgan olanlardan farklı bir pozisyona koyan şey ne?
Buradaki kilit nokta; aile farkındalığı, gerçek yönlendirme ve eğitim oluyor. Yani aslında toplumsal şuur pek çok sorunun tahlilinde kıymetli bir role sahip. Burada size çok kıymetli ve yararlı bir savunma düzeneği olan “yüceltme” den bahsedeceğim.
Yüceltme; bireyin ilkel dürtülerini, toplum tarafından kabul edilebilir bir halde dışa vurmasıdır. Antisosyal kişilikte olan bireyler, âlâ bir önder, sıhhat çalışanı vs. olabilir. İnsanların zaaflarını başkalarına nazaran daha âlâ anlayabildikleri için bunu uygun bir hedef için kullanabilirler. Yüceltmeyi bir örnek üzerinden açıklarsak daha âlâ anlaşılacaktır:
Yanık servislerinde çalışan hemşireler üzerinde bir araştırma yapılmış. Buna nazaran; gazlı bezi süratli bir formda çekmek hastaların canını daha çok yakıyor ve yanık yarasına ziyan veriyor olsa da hemşirelerin büyük çoğunluğunun, karşı tarafın çektiği acıya karşılık bir savunma sistemi oluşturduğu ve olaya maruz kalma müddetini azaltmak istediği için farkında olmadan bunu yaptıkları bulunmuş. Antisosyal bir hemşire bu hususta daha başarılı olmaz mıydı sizce?
Toplum nizamı antisosyal davranışları destekliyor olabilir mi?
İçinde yaşadığımız toplumda özgürlük hudutlarımız daralıyor. Bir yandan da ortaya çıkan “ayrıcalıklı özgürlükler” sebebiyle özgürlüğün tarifi değişime uğruyor. “Dokunulmazlık” ve “her şeyi kendine hak görme” temelinde şekillenen özgürlükler ve ortamızda dolaşan olağan psikopatlar…
Tek başına bireyi rehabilite etmek kâfi değildir. Toplum ve birey bir bütündür. Toplumsal manada da bir dönüşüm kaidedir.
Sansür yasası tahlil mü?
Yanlış yahut doğruluğu bulunmayan kasıtlı olarak yayılan bilgi manasına gelen dezenformasyon yasası TBMM’ye sunuldu. Pekala, burada bir bilginin gerçek, yanlış yahut kasıtlı olduğunu belirleyen tek bir makamın olması da özgürlüğümüzü sonlandırmaz mı?
Burada bundan kelam etmemin sebebi; sansürün niteliği ile ilgili. Birçok şiddet ve cinayet hadiselerinden sonra olayın gidişatına bir sansür getiriliyor. Cinayetin nasıl işlendiğinin detaylarını öğreniyoruz. Sonrasında da olayın birinci tesiri geçtiğinde gelen gecikmiş, âlâ halden indirilmiş bir ceza bilgisini alıyoruz. Sansür olayın gerçek yansıtılıp yansıtılmadığı ya da sonucun gerçekte nasıl olduğu konusunda itimadımızı zedelerken birebir vakitte da hata sürece potansiyeli olanlara yürek veriyor. Medyada şeffaflığın korunması ve bir bilginin doğru- yanlış olup olmadığının bilgisinin halkın şuuruna bırakılması gerektiğini düşünüyorum. Asıl olması gereken; sansürlü şiddet uygulama metotları ve sansürsüz ve vaktinde gelen ceza yaptırımları olmalı.