Hilal SARI
Enerji piyasalarında fiyatların artması sonucu, vadeli enerji işlemleri yapılan finans piyasalarında marj çağrıları 1,5 trilyon dolara ulaştı ve bu durumun yeni bir finansal krizi tetiklemesinden endişe ediliyor. Bu nedenle hükümetler rekor fiyatlar nedeniyle aslında kârları çok güçlü şekilde artan enerji şirketlerine milyarlarca Euro büyüklükte finansal destek paketleriyle destek olmaya çalışıyor.
Finlandiya: Avrupa’da enerji sektörünün ‘Lehman Brothers’ anı
Almanya, İsviçre, Finlandiya, İsveç ve son olarak yeni başbakanıyla İngiltere, enerji piyasalarının işleyişinin sürebilmesi için acil finansman paketleri açıklayan ülkeler. Kremlin’in gazı yaptırımlar kalkana kadar kesmesi Finlandiya Ekonomi Bakanı’nın da ifadeleriyle 2008 finansal krizinin sembolü haline gelmiş Lehman Brothers’ın enerji sektöründeki versiyonuna yol açabilir. Salı günü Finlandiya’da devlete ait enerji şirketi Fortum’a 2,35 milyar euro (2,3 milyar dolar) geçiş kredisi sağlandı. İsviçre, yenilenebilir enerji üretimi ve ticareti yapan Axpo’ya 4 milyar franka varan (4,1 milyar dolar) kredi hattı açtı. Kredi talebi Axpo’dan geldi ancak şirket henüz bu krediyi kullanmadı. Ekonomi Bakanı geçtiğimiz günlerde “en kötü senaryoda finansal krize yol açabilir” diyen İsveç’te de 33 milyar dolarlık bir acil likidite paketi açıklandı. Bloomberg’e konuşan kaynaklara göre İngiltere’de Centrica bankalarla kredilerinin genişletilmesi için görüşüyor. İtalyan A2A FT’ye yaptığı açıklamada şu an likidite sorunu yaşamadıklarını ancak nakit teminat ihtiyaçlarında çok ciddi bir artış olduğunu aktarıyor. Uzmanlar en güçlü enerji şirketlerinin bile teminat yükü nedeniyle çok ciddi bir baskı altında olduğunu aktarıyor.
Kuzey Avrupa ülkelerinin ana enerji türev piyasasını işleten Nasdaq, hükümetlerin açıkladığı acil finansman paketleri sonrası Avrupa’daki otoritelerin sıkı regülasyonlar nedeniyle sadece nakit gibi likit varlıklarla teminat kabul ettiğini belirtmiş, hükümetlerin paketlerinin piyasaların istikrarını destekleyeceğini açıklamıştı.
“Enerji piyasasında işlemler durma noktasına gelebilir”
Bu risk hala devam ediyor. Norveç’in devlete ait enerji şirketi Equinor’un Kıdemli Başkan Yardımcısı Helge Haugane, salı günü yaptığı açıklamada “Hükümetler en az 1,5 trilyon doları bulmuş olan marj çağrılarının karşılanması için sağladıkları likiditeyi artırmazsa Avrupa’daki enerji trade’i durma noktasına gelebilir” uyarısı yaptı.
“Marj çağrılarında patlama yaşanıyor”
Danske Bank’tan Baş Kredi Analisti Jakob Magnussen de “Marj çağrılarında şu an gerçekten bir patlama yaşanıyor. Özellikle küçük enerji şirketleri için ciddi bir sorun bu. Aslında vadeler dolunca ve şirketler elektriğini satınca paralarını alacaklar, ancak şu anda çok büyük bir kısa vadeli finansman açığı oluştu ve birçok banka enerji sektöründeki kredileri çok hızlı artırmak istemeyebilir” değerlendirmesini yapıyor.
Enerji şirketleri bir yandan artan doğalgaz ve elektrik fiyatlarıyla büyük kârlar elde etseler de, hanehalkları ve şirketlere enerji akışını yönetebilmek için genelde ihtiyaç duydukları teminatlar çok hızlı artıyor. Financial Times’da yer alan bir analize göre bankalar finansmanını geri çektiğinde enerji sektöründe bir domino etkisi görülebilir ve bu durum enerji tedariğinin istikrarına bir tehdit olarak da görülüyor. FT’ye konuşan başka bir trader da “Şu anda enerji piyasasında varolmak için elinizde bulunması gereken nakit imkansız düzeylere yaklaşıyor” diyor.
Trader’lar martta hükümetlere ve merkezlere ‘acil destek verin’ demişti
Mart ayında emtia piyasalarında benzer bir likidite sıkıntısı yaşanmış, Avrupa’nın en büyük enerji traderları hükümete ve merkez bankalarına “acil destek” çağrısı yapmıştı. Financial Times’da yer alan habere göre BP, Shell gibi enerji devlerinin ve Vitol ve Trafigura gibi emtia tüccarlarının yer aldığı Avrupa Enerji Tüccarları Federasyonu tarafından hükümetlere ve merkez bankalarına gönderilen mektupta “doğalgaz ve elektrik piyasalarının işleyişinin devam edebilmesi için sektörün zaman-kısıtlı acil likidite desteğine ihtiyaç duyduğu” vurgulanmıştı.
Elektrikteki kısa pozisyonlar sıkıştırıyor
Elektrik üreticileri genelde hanehalklarına ve şirketlere sattıkları enerjiyi hedge ediyorlar. Bunu da fiziksel piyasada satış yapmadan önce vadeli piyasalarda kısa pozisyon alarak yapıyorlar. Normal zamanlarda elektrik fiyatları arttığında vadeli pozisyonlarda kaybettikleri parayı fiziksel piyasada elde ettikleri kazançlarla kapatabiliyorlar – veya tam tersi. Ancak son haftalarda yaşanan volatilite – Almanya’da elektrik fiyatları tarihte ilk kez 1000 Euro’nun da üzerine çıkmıştı – elektrik üreticilerinin hedge’lerini etkisiz hale getirdi ve yeni pozisyonları hedge edebilmek için çok daha yüksek meblağlara ihtiyaçları var. Kısa vadeli borçlarını artırmakta zorlanan şirketlere hükümetlerden milyarlarca dolar destek paketi gelmesinin nedeni de bu marj çağrıları.
AVRUPA ACİL ÇARELER ARIYOR
1-DOĞALGAZA DA TAVAN FİYAT GETİRECEKLER
Avrupa doğalgazda tavan fiyat uygulaması getirerek krizi ve bu kışı atlatmaya çalışacak. Kremlin’in yaptırımlar kalkana kadar gaz akışı olmayacağını söylemesi ve Gazprom’un Kuzey Akım 1’deki tüm akışı kesmesi, birlik genelinde birçok hükümetin acil durum planlarına geçmesiyle sonuçlandı. AB üyeleri şimdi de toptan doğalgaz satışlarında tavan fiyat uygulamasına geçmeye hazırlanıyor. Avrupa Komisyonu’nun üye ülkelere tavsiyesi üzerine her ülke kendi enerji miksine göre bir acil durum toptan satış tavan fiyatı belirleyerek piyasaların düzgün işleyebilmesi ve faaliyetlerin düzenli devam edebilmesi için uğraşacak. TTF haberlerle %6,5 düşüşle 230 euro/MWh düzeyinde.
2-DOĞALGAZ VE ELEKTRİĞİ PAYLAŞACAKLAR
Ayrıca AB üyeleri doğalgaz ve elektriği paylaşma planları da yapıyor. Fransa ve Almanya kışın birbirlerine yardım etme sözü verdi. Ukrayna’da da Başbakan 30 milyar metreküplük doğalgaz stoklarının bir kısmını AB ülkelerine gönderebileceklerini söyledi.
3-NÜKLEER SANTRALLERİ YENİDEN ÇALIŞTIRACAKLAR
Doğalgaz fiyatlarında yaşanan rallinin sanayide faaliyetleri tehlikeye sokması ve birçok ülkede sanayiden kesinti yapılıp hanehalklarına enerji sağlanmasını öngören acil durum planlarının hazırlanması, Avrupa genelinde milyarlarca euro maliyetle kapatılması planlananan birçok nükleer tesisin kapatılmasını da erteliyor. Fransa’da 32 nükleer reaktörün yeniden faaliyete geçeceği açıklamalarının ardından, Almanya’da da enerji şirketi E.ON hükümetin 2022 sonunda kapatılması planlanan Isar 2 nükleer tesisin enerji krizini atlatmak için faaliyete hazır halde tutulması talebini değerlendirdiklerini duyurdu. Ancak kapatıp açması kolay olmayan ve çok maliyetli olan nükleer tesislerin hazırda beklemesine ilişkin fizibilite sorunları sürüyor. Büyük olasılıkla hükümetin enerji şirketini maddi anlamda desteklemesi gerekecek.