Gerçek ismi Ali Nurullah Cet olan Nurullah Ataç, 21 Ağustos 1898’de İstanbul Beylerbeyi’nde dünyaya geldi. Ataç, Hammer’in Osmanlı tarihine dair meşhur yapıtının değerli bir kısmını Devlet-i Osmaniyye Tarihi ismiyle Türkçeye çeviren Maliye nazırlarından Mehmed Cet Bey’in oğludur.
Galatasaray Sultanisi’nden sonra eğitimine İsviçre’de devam eden Ataç, babasının vefatıyla 1919’da İstanbul’a döndü.
Bir müddet İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne devam eden Ataç, Fransızcasını kendi kendine geliştirerek, Nişantaşı, Vefa, İstanbul ve Üsküdar liseleriyle Adana Lisesi’nde Fransızca dersleri verdi.
Türk edebiyatında deneme cinsinin öncü isimlerinden kabul edilen ve birinci yazıları 1921-1922’de yayımlanan Ataç, tiyatro ve edebiyat tenkitlerine de yöneldi. Ataç, 1926’da Leman Ataç ile dünya meskenine girdi.
Bu evlilikten Meral isminde bir çocuğu oldu. Usta müellif, öğretmenliğin yanı sıra Cumhurbaşkanlığındaki mütercimlik vazifesini de emekliliğine kadar devam ettirdi.
Latin, Fransız, Rus klasik ve çağdaş müelliflerinden 50’ye yakın kitap çeviren Ataç, Türkçenin yabancı sözlerden arındırılması uğraşlarına ehemmiyet vermesiyle tanındı.
Gazetelerde yazılar yazdı
Ataç’ın “Akşam”, “Hakimiyeti Milliye”, “Ulus”, “Dergah”, “Milliyet”, “Tan”, “Posta”, “Cumhuriyet”, “Son Havadis”, “Dünya”, “Türk Dili”, “Varlık”, “Yedigün”, “Ülkü” ve “Seçilmiş Hikayeler”in ortasında bulunduğu çeşitli gazete ve mecmualarda yazıları yayınlandı.
Tiyatro yapıtlarına yönelik yazdığı tenkitlerle Türk tiyatrosuna yol gösteren muharrir, Türk tiyatrosu ve seyircisinin batı oyunlarıyla tanışması için çaba sarf etti.
“Göl Saatleri”
Yazı hayatına, Yahya Kemal’in yönetiminde çıkan Dergah mecmuasında Ahmet Haşim’in “Göl Saatleri” üzerine bir tenkit yazısı ve şiirlerle başlayan Ataç, kısa müddette şiirde başarılı olamayacağını anlayarak, yalnızca tiyatro ve edebiyat tenkitleriyle deneme yazılarına yöneldi.
Eleştiri ve denemenin usta ismi
Ataç, Türk edebiyatında en tesirli yıllarını 1940-1955 ortasında yaşadı. Yazılarında edebiyatın yenileşmesi ve anlaşılır olması, lisanda özleşme, yazı lisanının konuşma lisanının imkanlarını kullanarak topluma daha çok hitap etmesi üzere hususları işledi.
Türk edebiyatında çağdaş manada deneme tipinde eser veren birinci müellif ve eleştirmen olan Ataç, 1949’da Türk Lisan Kurumu üyesi oldu ve 11 Şubat 1951’de ise tıpkı kurumun idare konseyine seçildi.
Bir orta siyasetle de ilgilenen Ataç, Türk edebiyatında tenkit ve deneme cinsinin gelişmesine kıymetli katkılar sundu. Güçlü hafızasıyla tanınan usta edebiyatçı, yapıtlarında konuşur üzere bir lisan ve hafif mizaha yaklaşan bir üslup tercih etti.
Türkçeye büyük hizmet
36 yıllık yazı serüveni boyunca 80’den çok mecmua ve gazetede 4 binden fazla yazı yayımlayan Ataç, Batı edebiyatının önde gelen yapıtlarının Türkçeye kazandırılmasına öncülük etti.
Türkçenin kelam dizimini araştırıp konuşma lisanında bulunan devrik cümleyi yazı lisanına kazandıran Ataç, yazılarında genç edebiyatçıların çalışmalarına da yer verdi. Ataç, çeviri çalışmalarına kıymet verdi ve Latin, Fransız, Rus klasik ve çağdaş müelliflerinden 70’e yakın kitap çeviri etti.
Nurullah Ataç öldü…
Eşinin vefatının akabinde karaciğer ve böbrek rahatsızlıkları yaşayan Ataç, 17 Mayıs 1957’de İstanbul’da hayatını kaybetti.