Apandisit nedir ve kimlerde görülür?
Çocukluk çağında en sık acil cerrahi ameliyat gerektiren hastalık akut apandisittir. Apandisit kalın bağırsakların bir parçası olan, kör çıkıntı şeklinde gelişen apandiksin iltihabi hastalığıdır. Çocuklarda en sık 10 – 14 yaş aralığında görülse de, daha küçük çocuklarda geç tanı nedeniyle daha ağır seyredebilir. Erkek çocuklarında kız çocuklarına göre daha sık rastlanır.
Apandiks ne işe yarar?
Eskiden apandisit işlevsiz ve gereksiz bir organ olduğuna inanılırdı ve hasta başka bir nedenle bile ameliyat olsa hastanın apandiksi aynı ameliyatla çıkarılırdı. Fakat yapılan araştırmalar apandiks duvarında çok sayıda bağışıklık hücresinin (lenfoid doku) olduğunu ve bu organın bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olduğunu göstermiştir. Her hangi bir enfeksiyon zamanı apandiks duvarındaki lenfoid dokunun şişmesi durumunda akut apandisitle benzer bulgular görünse de, durumun akut apandisite ilerlemediği zamanlarda ameliyat edilmesine ihtiyaç olmayabilir. Fakat akut apandisit gelişmişse bu zaman yapılması gereken cerrahi olarak apandiksin çıkarılmasıdır. Bu durumun sonradan çocukların hayatında ciddi yan etkilere sebebiyet vermeyeceği düşünüşlmektedir.
Apandisit nasıl gelişir?
Apandiks ucu kör sonlanan organ olduğundan girişinin tıkanmasına neden olan her hangi bir olay sonrası içinde salgılanan mukusun boşalması engellenebilir. Bu durumda apandiks içinde giderek artan sıvı apandiksin şişmesine ve giderek kan dolaşımının bozulmasına neden olur. Kan akımının bozulması apandiks duvarının şişmesine ve iltihaplanmasına neden olur. Apandiksin girişinin tıkanmasına en sık gayta taşları neden olsa da, küçük boyutlu çekirdekler, ayçekirdeği kabuğu gibi besinler de neden olabilir. Bunu dışında apandiks duvarında çok sayıda bağışıklık hücreleri (lenfoid doku) olduğundan geçirilen bağırsak veya boğaz, akciğer gibi diğer organ enfeksiyonlarından sonra bu lenf hücreleri de şişerek tıkanıklığa neden olabilir.
İltihap geliştiği ilk aşamada enfeksiyon apandiksle sınırlı olur (akut apandisit9. Fakat zamanında tanı konulup, tedavi edilmezse apandiks duvarı incelip patlar (perfore apandisit), enfeksiyon ve apandik içindeki gayta karın içine yayılır. Perfore apandisit gelişmesi durumunda hastalığın tedavisi zorlaşır, çok fazla ilerlemiş durumlardaysa hayati tehtid eden durumlara (septik şok) neden olabilir.
Belitrileri nelerdir?
Apandisitin en önemli belirtisi karınağrısıdır. Tipik olarak önve göbek çevresinde hafif şiddette başlar, 24 saat içinde şiddetlenerek karın sağ orta-alt kısmına yerleşir. Büyük çocuklarda bu öyküyü almak kolay olsa da, daha küçük çocuklar ağrının yerini tam olarak anlayamaz ve şikayetlerini açık şekilde söyleyemez. Bu nedenle de 5 yaşın altındaki çocuklarda apandisit tanısı daha geç konulur ve partlamış apandisit gelişme riski de daha yüksektir.
Bunun dılında apandisitli çocuklarda aşağıdaki semptomlar da görülür:
-
İştahsızlık (en önemli bulgulardandır)
-
Bulantı ve kusma (ağrı sonrası başlar)
-
İshal
-
Ateş (Perfore apandisitte daha sık görülür)
-
Sağ tarafa eğilerek yürüme
-
Yatarken sessiz ve ayakları karına çekerek yatma
Partlamış apandisit sonrası enfeksiyon durumu ilerlediğinden çocuklar daha çok halsiz ve düşkün olur. Düşmeyen ateş, tekrarlayan kusma ve ishal de bu durumda sık görülebilir.
Nasıl tanı konulur?
Apandisitin tanısı ayrıntılı öykü almakla başlar. Ağrının nasıl başladığı ve devam ettiği, iştah durumu, ek hangi belirtilerin olduğu, çocuğun bilinen hastalık öyküsü ayrıntılı sorgulanır. Sonrasında fizik muayene yapılır. Apandisit tanısında en önemli kriter Çocuk Cerrahı tarafından yapılan fizik muayenedir. Fizik muayeneyle tanı koyulabilir ve ameliyat kararı alınabilir. Bunun dışında yardımcı kan tetkikleri yapılarak çocuğun durumu ayrıntılı öğrenilir. Tanıda aynı zamanda USG (ultrasonografi) de kullanılır. Çocukta akut apandisit tanısında başka patolojilerden şübheleilmediği durumlarda bilgisayarlı tomografi gibi görüntülemelere gerek duyulmamakatadır.
Apandisit başka hangi hastalıklarla karışabilir?
Çocuklarda akut apandisit benzer semptomlarla giden bazı hastalıklarla karışabilir.
-
Gastroenterit
-
Kabızlık
-
İdrar yolu enfeksiyonu
-
Kızlarda yumurtalık kistleri
-
İnflamatuvar bağırsak hastalıkları
-
Bağırsak düğümlernmesi (invajinasyon)
Apandisit nasıl tedavi edilir?
Apandisit tedavisi organın cerrahi olarak çıkarılması – apandektomidir.
Apandisit önceden partlamamışsa hastalar etresi gün eve taburcu edilirler. Partlamış apandisit durumlarındaysa damardan antibiyotik alması için hastalar duruma göre 3 – 7 gün daha hastanede kalmaya devam ederler. Hastaneden sonraki tamamen topralama süresiyle ortalama olarak 1 – 2 haftadır.
Ameliyat edilmezse ne olur?
Apandisite tanı koyulmazsa veya tedavi edilmezse perfore apandisit gelişir ve sonrasında enfeksiyon karın içine yayılır. Karın içine yayılan enfeksiyon peritonitle sonuçlanır ve sonrasında hasta hala tedavi edilmemişse hayati tehtid eden septik şok gibi yayılmış enfeksiyon durumuna neden olabilir.